Pisarze młodszego pokolenia zapewne nie wyobrażają sobie pracy bez komputera. Ale nie zawsze urządzenie to towarzyszyło twórcom w procesie powstawania książki. Jeszcze całkiem niedawno, bo niemal do końca ubiegłego wieku, podstawowym narzędziem pracy pisarzy była maszyna do pisania. Była też w powszechnym użytku przedstawicieli wszystkich zawodów wymagających pisania: dziennikarzy, urzędników i wielu innych. I nikt specjalnie nie narzekał. 🙂
Maszyna do pisania – cóż to takiego?
Definicja jest całkiem prosta. Maszyna do pisania to urządzenie do pisania tekstu na papierze poprzez mechaniczne naciskanie klawiszy. Pierwsze jej prototypy powstały już w XVII wieku. Niemniej dopiero w drugiej połowie XIX wieku rozpoczęła się ich masowa produkcja i weszły do masowego użytkowania.
Kto to wymyślił…?
Liczne źródła podają, iż prototyp maszyny do pisania był dziełem Włocha Pellegrino Turriego. Podobno urządzenie powstało w 1808 roku na potrzeby jego niewidomej przyjaciółki, która poszukiwała sposobu na samodzielne pisanie listów. Urządzenie to działało na zasadzie wciskania liter w papier za pomocą specjalnych szablonów.
Jednak pierwszą maszynę do pisania, która zdobyła popularność, opracował amerykański wynalazca Christopher Sholes w 1867 roku. Było to urządzenie mechaniczne, działające na zasadzie uderzania w papier specjalnych klawiszy połączonych ramkami z literami. Wynalazca sprzedał swój patent firmie Remington, która natychmiast zaczęła produkcję maszyn do pisania na skalę masową.
Szczyt popularności i upadek
Największą popularność maszyna do pisania osiągnęła w XX wieku, ponieważ szybko się zorientowano, iż znacznie ułatwia pracę biurową. W ostatnim dwudziestoleciu XX wieku na świecie pojawiło się wiele różnych typów maszyn do pisania, w tym elektryczne i elektroniczne. Był to jednak ich łabędzi śpiew. Następowała era komputerów i zaczęły one wychodzić z użycia, a ich produkcję zakończono.
Maszyna do pisania ikoną kultury
W ciągu około dwustu lat swojej obecności w świecie techniki użytkowej maszyna do pisania stała się ikoną kultury. Jej wygląd i dźwięk klawiszy są rozpoznawalne.
Obecnie maszyny do pisania znajdują zastosowanie w niektórych dziedzinach artystycznych, takich jak poezja konkretna czy literatura eksperymentalna. Służą jako narzędzie do tworzenia unikalnych kompozycji typograficznych.
Maszyna do pisania w Polsce
Polskie maszyny do pisania to także ważna część naszej historii techniki. Ich produkcja rozpoczęła się w latach dwudziestych ubiegłego stulecia. Wtedy pojawiła się pierwsza polska firma „Fedroma”, produkująca maszyny na licencji niemieckiej firmy „Adler”.
W 1931 roku powstała pierwsza polska maszyna do pisania „Optima”. Po II wojnie światowej produkcję kontynuowały Zakłady Przemysłu Maszynowego „Łucznik” w Radomiu. W latach swojej świetności polskie maszyny do pisania cieszyły się dużą popularnością w kraju i za granicą. Zawdzięczały ją nowoczesnemu designowi oraz łatwości obsługi. Niestety dziś są już tylko interesującą częścią rodzimej historii techniki.
Przetrwał maszynopis wydawniczy
Co ciekawe w terminologii wydawniczej na stałe zakorzeniło się pojęcie maszynopisu wydawniczego. Etymologia tego słowa jest oczywista, lecz nic nie wskazuje na to, żeby autorzy i wydawcy mieli zamiar z niego zrezygnować. Tym samym w procesie wydawniczym maszyna do pisania pozostawiła swój trwały ślad.
Łza się w oku kręci
Dziś nie powstanie już książka drukowana ani e-book, a tym bardziej audiobook, bez udziału technik komputerowych. Jest to ogromne ułatwienie dla pisarzy i wydawnictw. Niemniej wizerunek pisarza z fajką pochylonego nad maszyną do pisania zawsze kojarzyć się będzie z największymi dziełami literatury.
Łza się w oku kręci…
(PK)