Historia alternatywna, znana także jako alternative history, to, moim zdaniem, jeden z najciekawszych gatunków literackich. Jego zadaniem jest stawianie hipotez typu „co by było, gdyby” i na tej bazie budowanie fabuły. Jej cechą charakterystyczną jest przedstawienie alternatywnego biegu historii – opowieści o świecie, w którym najważniejsze wydarzenia potoczyły się inaczej. Gatunek ten często opiera się na gruntownej znajomości faktów historycznych, by następnie twórczo je przekształcić, wprowadzając elementy fikcji. Tak powstała historia alternatywna ma skłonić Czytelnika do refleksji nad losem ludzkości i znaczeniem przypadków w dziejach świata.
Historia alternatywna w literaturze zagranicznej i polskiej
Jednym z najważniejszych dzieł tego gatunku jest powieść Człowiek z Wysokiego Zamku (1962) autorstwa Philipa K. Dicka. Akcja książki rozgrywa się w świecie, w którym to Państwa Osi wygrały II wojnę światową. W tej opowieści III Rzesza i Japonia podzieliły między siebie Stany Zjednoczone. Dick w sposób niezwykle interesujący pokazuje, jak mogłaby wyglądać rzeczywistość w takim świecie. Koncentruje się on na życiu codziennym mieszkańców oraz psychologicznych i moralnych aspektach podporządkowywania się władzy totalitarnej. W efekcie powieść stała się klasyką gatunku, udowadniając, że historia alternatywna to nie tylko zabawa faktami. Służy bowiem także, a może przede wszystkim, analizie uniwersalnych problemów, takich jak: totalitaryzm, kolonializm czy zafałszowywanie historii.
Na gruncie polskim również mamy do czynienia z interesującymi książkami z gatunku literatury alternatywnej. Warto wspomnieć o powieści autorstwa Macieja Parowskiego Burza. Ucieczka z Warszawy ’40 (2010). Pisarz przedstawia w niej Polskę w alternatywnym scenariuszu – gdzie wydarzenia II wojny światowej przybierają zupełnie inny obrót. Książka stawia pytania o losy Polski w kontekście możliwych zmian w układzie sił na świecie, jednocześnie zachowując realia epoki.
Pasjonujące wizje i nowe spojrzenie
Bez wątpienia historia alternatywna to nie tylko pasjonująca swoimi wizjami literatura. Jej podstawową wartością jest to, że pozwala spojrzeć na wydarzenia historyczne z nowej perspektywy. Pisanie tego rodzaju książek wymaga od autorów zarówno kreatywności, jak i doskonałego rozumienia mechanizmów rządzących historią. Z kolei dla Czytelników ich lektura to okazja do refleksji nad kruchością losów świata.
W podsumowaniu należy podkreślić, iż dzięki swojemu przesłaniu i atrakcyjności przekazu historia alternatywna nieustannie zyskuje na popularności. Dotyczy to zwłaszcza literatury, ale też po części kinematografii, a nawet gier komputerowych.
(PK)