Geneza gatunku literackiego to temat rzeka, albowiem jest świadectwem niezwykłej kreatywności człowieka na każdym etapie rozwoju cywilizacji. Jednakże pomimo obszerności zagadnienia spróbuję go pokrótce przybliżyć.
Definicja ogólna i etapy rozwoju
Gatunek literacki to sposób porządkowania dzieł według ich formy, treści i celu. Już w starożytności ludzie zauważali różnice między opowieściami, pieśniami czy dramatami. W Grecji Arystoteles w Poetyce opisał trzy podstawowe gatunki: epikę, lirykę i dramat. Każdy z nich spełniał inną funkcję i budził inne emocje. Epika przedstawiała wydarzenia i bohaterów. Liryka oddawała emocje i refleksje. Dramat ukazywał na scenie konflikty i relacje międzyludzkie. Podziały te przetrwały wieki i wpłynęły na rozwój literatury.
Średniowiecze i odrodzenie
W średniowieczu gatunki zaczęły się mieszać. Pieśni religijne, legendy i kazania dominowały w piśmiennictwie. Literatura pełniła wówczas głównie funkcje dydaktyczną i moralizatorską. Często służyła też umacnianiu wiary i autorytetu władzy. W renesansie twórcy odwoływali się do klasycznych wzorców. Wróciło zainteresowanie starożytnymi gatunkami, ale też pojawiły się nowe formy, takie jak: eseje, sonety czy nowele. Powstała literatura, która skupiała się na człowieku i jego uczuciach.
Barok, oświecenie i romantyzm
Barok i oświecenie to dalszy rozwój literatury. Pisano satyry, bajki, pamiętniki. Gatunki zaczęły wyrażać światopogląd epoki. Natomiast w romantyzmie dominowały liryka i dramat. Pisarze wykorzystywali je do przekazania emocji, często związanych z pragnieniem wolności i społecznym buntem.
Czasy współczesne
W XX wieku literatura stała się niezwykle różnorodna. Powstały nowe gatunki, takie jak: science fiction, fantasy, horror czy reportaż literacki. Autorzy chętnie łamali dotychczas obowiązujące zasady. Mieszali style i gatunki. Ponadto Internet i nowe technologie stworzyły pisarzom niebywałe możliwości. Dziś literatura stawia na eksperymentowanie i indywidualność. W efekcie twórcy tworzą dzieła trudne do sklasyfikowania.
Geneza gatunku literackiego – podsumowanie
Geneza gatunku literackiego, a zwłaszcza proces jego ewolucji, pokazują, że literatura żyje i zmienia się razem z naszą cywilizacją. Gatunki nie zanikają, lecz ewoluują. Przeszłość wpływa na teraźniejszość, a twórcy stale poszukują nowych form wyrazu. Dzięki temu literatura wciąż pozostaje żywa i fascynująca.
(PK)