Na początku spieszę zaznaczyć, że obecnie nie ma jednej, spójnej teorii gatunku literackiego. Różne szkoły metodologiczne w odmienny sposób określają jego najważniejsze cechy. Gatunki literackie to tak rozległy obszar badań, że istnieje nawet specjalna nauka, która zajmuje się konkretnie tym zagadnieniem. Mam na myśli genologię. O niej napiszę kiedy indziej.
Literatura jest jak bogaty, wielobarwny krajobraz, zaś gatunki literackie są jego różnorodnymi formami i strukturami. Od starożytnych epopei po nowoczesne powieści science fiction oferuje ona niezliczone możliwości zgłębiania ludzkich doświadczeń. Tymczasem o gatunkach literackich postaram się opowiedzieć swoimi słowami.
Moja subiektywna klasyfikacja
Zacznijmy od poezji. Poezja to forma literacka, która wykorzystuje rytm, dźwięk, metafory i inne środki językowe do wyrażenia emocji, idei i obrazów. Najczęściej w sposób symboliczny. Przykłady obejmują sonety Williama Szekspira, haiku japońskie oraz Leaves of Grass Walta Whitmana.
Z kolei proza odnosi się do tekstów pisanych, które nie posiadają regularnej rytmiki ani struktury wiersza. Jest to ten gatunek literacki, który obejmuje powieści, opowiadania, eseje i wiele innych form. Przykłady to: Władca pierścieni J.R.R. Tolkiena, Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego oraz Stary człowiek i morze Ernesta Hemingwaya.
Następnie dramat… Jest to forma literacka, która skupia się na działaniach, dialogach i konfliktach między postaciami. Zazwyczaj powstaje w celu wykonywania dzieła na scenie teatralnej. Przykładami mogą tu posłużyć tragedie Szekspira, komedie Moliera oraz sztuki współczesnych dramaturgów, takich jak Arthur Miller czy Tennessee Williams.
Innym, nie mniej istotnym, gatunkiem literackim jest fikcja spekulatywna. Ukazuje nam ona światy alternatywne, fantastyczne technologie i niezbadane obszary kosmosu. Obejmuje też podgatunki, takie jak: science fiction, fantasy i horror. Przykłady to: Duma i uprzedzenie i zombie Setha Grahame-Smitha, Gra o tron George’a R.R. Martina oraz Dżuma Alberta Camusa.
Na koniec chciałbym zwrócić Waszą uwagę na non-fiction. Jest to gatunek literacki, który opiera się na faktach i rzeczywistych wydarzeniach. Obejmuje biografie, eseje, reportaże, podręczniki i wiele innych. Przykłady to: Autobiografia Malcolma X Malcolma X i Alexa Haleya oraz Sapiens: od zwierząt do bogów Yuvala Noaha Harariego.
Gatunki literackie to bogate formy wyrazu
Gatunki literackie stanowią bogate i zróżnicowane spektrum form wyrazu, które pozwalają pisarzom zgłębiać ludzkie doświadczenia, idee i emocje. Bez względu na to, czy czytasz poezję, prozę, dramat czy fikcję spekulatywną, wśród wielu gatunków zawsze coś dla siebie znajdziesz.
(PK)