W powieściach coraz częściej pojawia się postać, która nie przypomina klasycznego bohatera. Antybohater w literaturze to postać złożona, pełna sprzeczności i trudnych wyborów. Często działa wbrew ogólnie przyjętym normom, ale mimo to zyskuje sympatię czytelników. Dlaczego tak się dzieje? Odpowiedź kryje się w jego autentyczności.
Czym się cechuje?
Antybohater nie kieruje się heroizmem ani zasadami moralnymi. Co więcej, jego motywacje często mają źródło w egoizmie, zemście lub wewnętrznych konfliktach. Nie musi być odważny, szlachetny ani lojalny. Wręcz przeciwnie – bywa cyniczny, sarkastyczny, a czasem nawet okrutny. Mimo to czytelnik widzi w nim człowieka i dzięki temu łatwiej mu zrozumieć jego postępowanie.
Postaci tego typu nie są jednoznaczne. Zdarza się, że antybohater ratuje świat, ale nie z potrzeby serca, lecz z wyrachowania. Jego postać intryguje i zmusza do refleksji. Antybohater nie idealizuje rzeczywistości, tylko ją odzwierciedla. To właśnie dlatego czytelnicy tak chętnie śledzą jego losy.
Antybohater w literaturze – przykłady
W literaturze polskiej ciekawym przypadkiem jest Zenon Ziembiewicz z powieści Granica Zofii Nałkowskiej. Jego wybory pełne są hipokryzji i wewnętrznego rozdarcia. Zenon nie ratuje świata, ale stara się przetrwać w nim za wszelką cenę, często krzywdząc innych. Czytelnik obserwuje jego moralny upadek z rosnącym napięciem.
W literaturze zagranicznej doskonałym przykładem antybohatera jest Raskolnikow z powieści Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego. Raskolnikow to bohater wewnętrznie rozdarty, który morduje staruszkę, wierząc, że postępuje słusznie. Jego działania nie mają nic wspólnego z klasycznym bohaterstwem, ale czytelnik czuje z nim silną więź emocjonalną.
On nie udaje
Antybohater nie udaje. Nie zakłada maski idealnego człowieka. Pokazuje swoje słabości, lęki i błędy. W czasach, gdy świat nie dzieli się już wyłącznie na dobro i zło, taka postać wydaje się bardziej wiarygodna. Nie moralizuje, nie poucza, ale zmusza do myślenia. Często reprezentuje nas samych – z naszymi dylematami i niedoskonałościami.
Czytelnicy cenią prawdę i głębię emocjonalną. Antybohater daje im jedno i drugie. W jego działaniach można dostrzec odbicie współczesnych problemów i pytań o sens życia. Choć nie jest wzorem do naśladowania, antybohater w literaturze przyciąga szczególną uwagę i swoim postępowaniem skłania do refleksji.
(PK)