Środki stylistyczne to narzędzia językowe, które autorzy stosują w tekstach literackich i innych formach wypowiedzi. Celem jest osiągnięcie określonego efektu stylistycznego lub emocjonalnego. Dzięki nim tekst staje się bardziej wyrazisty, sugestywny i oddziałuje na wyobraźnię Czytelnika. Środki stylistyczne pozwalają także na przekazanie głębszych treści oraz urozmaicenie języka. Warto z nich korzystać, aby uatrakcyjnić swój warsztat pisarski. Zresztą nie ma takiego gatunku literackiego, który by z nich zrezygnował. Inaczej jego język stałby się bezbarwny, a nawet prymitywny.
Najczęściej stosowane środki stylistyczne
Wyróżniłbym kilka środków stylistycznych, z których najchętniej korzystają pisarze. Oto one:
● Metafora – najczęściej poetyckie porównanie, takie połączenie słów, które nabiera przenośnego znaczenia, np. „morze gwiazd” zamiast „niebo pełne gwiazd”.
● Porównanie – zestawienie dwóch pojęć za pomocą słów „jak”, „niczym”, np. „silny jak lew” czy „wyłonił się nagle z ciemności niczym złoczyńca po swoją ofiarę”.
● Personifikacja – nadanie cech ludzkich przedmiotom, zjawiskom lub zwierzętom, np. „wiatr śpiewał”.
● Epitety – przymiotniki dodawane do rzeczowników w celu ich dookreślenia, np. „szkarłatne róże”.
● Onomatopeje – wyrazy dźwiękonaśladowcze, które imitują dźwięki, np. „szum” czy „bzyczenie”.
● Ironia – wyrażenie krytyczne, sprzeczne z rzeczywistym znaczeniem słów. Ma ona ukryte znaczenie kpiarskie, złośliwe lub szydercze, noszące pozory żartu lub wypowiedzi aprobującej.
● Sarkazm – forma wypowiedzi, w której osoba celowo używa ironii lub drwiny. Czyni to często w sposób ostry lub złośliwy, aby skrytykować lub ośmieszyć kogoś lub coś. Zwykle wyrażenie sarkastyczne jest przeciwieństwem tego, co mówca naprawdę myśli, co czyni je trudnym do zrozumienia bez kontekstu.
Sarkazm i ironia mają wiele ze sobą wspólnego, ale nie są tożsame. Ironia polega bowiem na wyrażeniu myśli w sposób, który jest sprzeczny z dosłownym znaczeniem słów, często w subtelny sposób. Sarkazm natomiast jest rodzajem ironii, ale ma bardziej złośliwy, ostry lub drwiący charakter. Nierzadko również używa się go w celu krytyki lub wyśmiewania. Można powiedzieć, że każdy sarkazm jest ironią, ale nie każda ironia jest sarkazmem.
● Aliteracja – powtarzanie tych samych głosek na początku kilku sąsiadujących wersów lub wyrazów. Przykładowo „Wierzbowa wodo, wonna wikliną” z utworu Jarosława Iwaszkiewicza Ikwa i ja.
Interesujący przykład
Przykładem wypowiedzi w formie aliteracji, która odegrała istotną rolę w kulturze i historii, są słowa Juliusza Cezara: Veni, vidi, vici. W tłumaczeniu z łaciny oznaczają one: “Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem”. Taką wiadomość rzymski wódz przekazał senatowi po swoim zwycięstwie nad królem Pontu, w bitwie pod Zelą (47 p.n.e.). Parafrazę powiedzenia Cezara można znaleźć np. w dziele Wojna i pokój Lwa Tołstoja. W jednym z fragmentów powieści księżna Maria Wołkońska, mając na myśli swoje działania i osiągnięcia, stwierdza: „Przybyłam, zobaczyłam, zdobyłam”.
Gdzie można je jeszcze spotkać…?
Środki stylistyczne są nieodłącznym i niezwykle atrakcyjnym elementem języka literatury. Niemniej można je spotkać również w innych rodzajach wypowiedzi, takich jak: przemówienia, artykuły publicystyczne czy reklamy. Dzięki nim komunikacja staje się bardziej plastyczna, angażująca i pełna wyrazu.
(PK)