Realizm magiczny to nurt literacki, który łączy realistyczne przedstawienie świata z elementami fantastycznymi. W nim bohaterzy i narrator traktują przedstawioną rzeczywistość jako coś zupełnie naturalnego. Warto wiedzieć, że termin ten może kojarzyć się także z innymi dziedzinami sztuki, takimi jak malarstwo czy film. Niemniej korzenie nurtu i jego najważniejsze cechy odkrywamy przede wszystkim w literaturze. Realizm magiczny w literaturze zaistniał i niemal od samego początku cieszył się uznaniem w XX wieku. Ale po kolei…
Początki i charakterystyka realizmu magicznego
Realizmu magiczny narodził się w Ameryce Łacińskiej w latach 40. i 50. XX wieku. Nurt ten zyskał na popularności dzięki pisarzom, którzy w sposób oryginalny chcieli opisać złożoną rzeczywistość społeczną i kulturową swoich krajów. Metoda polegała na łączeniu lokalnych wierzeń, mitologii i historii z nowoczesnymi formami narracji. Charakterystyczną cechą realizmu magicznego jest to, że elementy fantastyczne, np. lewitacja, prorocze sny czy zmartwychwstania, wprowadza się w realistyczny kontekst. Dodatkowo nie budzi to zdziwienia u bohaterów. Przedstawiony świat funkcjonuje według własnej logiki, w której magia i rzeczywistość są równorzędne. To nie jest obca nam rzeczywistość, albowiem dotyczy konkretnych realiów społecznych, politycznych i kulturowych.
Głównym przedstawicielem realizmu magicznego jest kolumbijski noblista Gabriel García Márquez. Jest on autorem słynnej powieści Sto lat samotności (1967), która stała się jednym z klasycznych dzieł tego nurtu. Inni ważni twórcy to m.in.: Jorge Luis Borges, Miguel Ángel Asturias czy Alejo Carpentier. Spośród twórców europejskich na pewno wskazałbym Michaiła Bułhakowa, aczkolwiek jest też wielu innych ciekawych pisarzy parających się realizmem magicznym.
Realizm magiczny w literaturze jako część fikcji spekulatywnej
Realizm magiczny jest częścią fikcji spekulatywnej, ponieważ zawiera elementy nadnaturalne. Niemniej różni się od jej głównych nurtów, takich jak science fiction czy fantasy. Nie próbuje bowiem wyjaśniać tych zjawisk ani budować spójnych, alternatywnych światów. Zamiast tego magia staje się częścią codzienności, subtelną metaforą i środkiem wyrazu tożsamości kulturowej .
Należy również podkreślić, iż realizm magiczny w literaturze to nie tylko styl literacki. To także sposób patrzenia na świat, w którym granica między tym, co realne, a tym, co niezwykłe, jest mało istotna.
(PK)