Fantastyka naukowa lub po prostu literatura science fiction to gatunek literacki, który skupia się na wizjach przyszłości oraz alternatywnych rzeczywistościach. W tym celu wykorzystuje wyobrażenia o zaawansowanej technologii i nauce. Jest to obszar, w którym autorzy tworzą światy z futurystycznymi wynalazkami, rozwiniętymi formami życia i problemami społecznymi przyszłych pokoleń. Fantastyka naukowa nie tylko pobudza wyobraźnię, ale również skłania do refleksji natury filozoficznej na temat przyszłości naszej cywilizacji.
Literatura science fiction i jej podgatunki
Literatura science fiction dzieli się na kilka poniższych podgatunków:
Twarda fantastyka naukowa (ang. hard science fiction)
Twarda fantastyka naukowa szczególnie dba o naukową dokładność. Autorzy tego typu literatury, np. Amerykanin Andy Weir w Marsjaninie (2011), koncentrują się na zgodności elementów fabuły z prawami nauki. Często bazują na aktualnych osiągnięciach technologicznych i hipotezach naukowych, co sprawia, że opowieść wydaje się realistyczna i wiarygodna.
Miękka fantastyka naukowa (ang. soft science fiction)
Jest to podgatunek skupiający się bardziej na aspekcie społecznym i psychologicznym. Z tego powodu ścisłe trzymanie się prawd naukowych nie jest tu najważniejsze. Weźmy na przykład książkę Diuna (1965) autorstwa amerykańskiego pisarza Franka Herberta. Mamy w niej do czynienia z analizą struktury władzy, społeczeństw i jednostki funkcjonujących w odległej przyszłości.
Natomiast polska literatura może poszczycić się powieścią Solaris (1961) Stanisława Lema. Pisarz dotyka takich tematów, jak: tajniki ludzkiej psychiki, zrozumienie wszechświata i otwartość na inne formy istnienia. Stanisław Lem stworzył futurystyczny świat, dotykając zagadnień o charakterze psychologicznym i egzystencjalnym. Dodam, że twórczość Stanisława Lema, z uwagi na obecność wielu wspólnych cech, można zaliczyć także do podgatunku hard science fiction.
Powieść Solaris doczekała się dwóch ekranizacji. Pierwszy film trafił do kin w 1972 roku i był dziełem radzieckiego reżysera Andrieja Tarkowskiego. Z kolei drugi, z 2002 roku, wyreżyserował Amerykanin Steven Soderbergh. Nawiasem mówiąc, ekranizacja Tarkowskiego odniosła spektakularny sukces, zaś dokonanie reżysera amerykańskiego nie miało aż tak dobrej prasy.
Cyberpunk
Podstawą tego podgatunku jest perspektywa dystopijna, czyli czarna wizja przyszłości. Dominują w niej bezwzględne korporacje, a technologie niemalże ubezwłasnowolniają ludzi. Za klasyczny przykład może tu posłużyć powieść Neuromancer (1984) Williama Gibsona. Autor przedstawia w niej świat rzeczywisty opanowany przez świat wirtualny i sztuczną inteligencję.
Space opera
Space opera łączy często elementy przygodowe i dramatyczne z rozbudowaną, wielowątkową fabułą osadzoną w rozległym wszechświecie. Przykładem tego podgatunku jest siedmiotomowy cykl powieści amerykańskiego pisarza Isaaca Asimova pt. Fundacja (1951-1999). Mamy tu pasjonujące przygody kosmiczne, a także konflikty międzyplanetarne. Natomiast głębszy kontekst tego dzieła tkwi przede wszystkim w analizie procesów historycznych, studium władzy i fenomenie manipulacji ludźmi.
Fantazja i refleksja
Podsumowując, literatura science fiction, niezależnie od jej podgatunku, stanowi unikalne połączenie wyobraźni i refleksji. Dzięki temu Czytelnicy jako pierwsi dowiadują się, jak może wyglądać przyszłość naszej cywilizacji. A oprócz tego dostają możliwość poznania fikcyjnych światów alternatywnych. Czy aby zawsze fikcyjnych…? 🙂
(PK)