Literatura fantastyczna to szerokie pojęcie obejmujące dzieła literackie, w których centralną rolę odgrywają elementy wykraczające poza granice naszej rzeczywistości. Mówiąc pokrótce, charakterystycznymi motywami są zdarzenia, postaci lub światy, które nie istnieją. Należą do nich m.in.: magia, nieznane technologie, moce nadprzyrodzone czy życie na innych planetach. Bez wątpienia w literaturze tej podstawą jest ogromna wyobraźnia Autora. Bez niej nie będzie… rozrywki. Natomiast trzeba wiedzieć, iż jej niezmiernie ważną misją jest sprowokowanie Czytelnika do refleksji nad problemami współczesnego świata i jego przyszłością.
Trochę historii
W historii literatury za pierwszą książkę fantastyczną uznaje się zwykle Epos o Gilgameszu. To starożytne dzieło pochodzi z Mezopotamii i powstało około 2100 roku p.n.e. Biorąc pod uwagę ówczesne możliwości, nie była to książka taka jak dzisiejsze. Wyżłobiono ją tzw. pismem klinowym na glinianych tabliczkach. Niezależnie od tych edytorskich niedostatków epos z Mezopotamii ma liczne cechy charakteryzujące literaturę fantastyczną. Choćby takie, jak elementy nadprzyrodzone, np.: potężne bóstwa, mityczne stworzenia i poszukiwanie życia wiecznego.
Z kolei w literaturze polskiej za pierwsze dzieło z tego gatunku uważa się Rękopis znaleziony w Saragossie autorstwa Jana Potockiego. Ta wielowątkowa powieść szkatułkowa powstała na początku XIX wieku. Z pewnością jest ona doskonałym przykładem fabuły pełnej mitologii oraz elementów nadprzyrodzonych. Książka opowiada o przygodach młodego oficera Alfonsa van Wordena, który przemierza dzikie góry Hiszpanii, napotykając dziwne postaci, duchy i zjawy. Dzieło łączy w sobie motywy grozy, mistycyzmu oraz filozofii i jest ważną częścią europejskiego dziedzictwa literackiego.
Literatura fantastyczna a literatura fantasy
Literatura fantastyczna to szeroki gatunek obejmujący wszystkie dzieła, w których występują elementy wykraczające poza rzeczywistość. Innymi słowy: magia, nieziemskie istoty, alternatywne światy czy zaawansowane technologie. Obejmuje różne podgatunki, w tym: science fiction, horror, utopie i właśnie fantasy.
Literatura fantasy z kolei to specyficzny podgatunek literatury fantastycznej. Koncentruje się głównie na magicznych światach, mitologicznych stworzeniach, herosach i epickich przygodach. W fantasy kluczowe są motywy zaczerpnięte z mitologii, folkloru i baśni, zaś fabułę często osadza się w świecie przypominającym średniowiecze.
Podstawowa różnica
Literatura fantastyczna ma szeroki zakres. Może dotyczyć np. podróży kosmicznych (science fiction), walki z demonami (horror), jak też życia w utopijnym społeczeństwie. Natomiast literatura fantasy skupia się na magicznych krainach, legendarnych bohaterach i nadprzyrodzonych zdarzeniach, z jasnym rozgraniczeniem na dobro i zło.
Przykład z literatury polskiej
Literatura fantastyczna:
Solaris Stanisława Lema. Jest to powieść science fiction, w której centralnym motywem jest kontakt ludzi z obcą, niezrozumiałą cywilizacją (oceanem na planecie Solaris). Ponadto dzieło dotyka obszarów filozoficznych, w tym tematów o charakterze egzystencjalnym.
Literatura fantasy:
Saga o Wiedźminie Andrzeja Sapkowskiego. To cykl opowiadający o Geralcie z Rivii – wiedźminie walczącym z potworami w świecie pełnym magii, politycznych intryg i dylematów moralnych.
Przykład z literatury zagranicznej
Literatura fantastyczna:
Diuna Franka Herberta. To epicka opowieść o walce o władzę nad pustynną planetą Arrakis, z elementami mistycyzmu i polityki, osadzona w odległej przyszłości.
Literatura fantasy:
Władca Pierścieni J.R.R. Tolkiena. Jak wiemy, jest to klasyczna saga fantasy o walce dobra ze złem. W tym przypadku toczy się ona w świecie Śródziemia, z elfami, krasnoludkami, smokami i magicznym pierścieniem.
Podsumowując, literatura fantastyczna obejmuje wszystkie odmiany nadprzyrodzoności. Tymczasem fantasy jest jednym z jej podgatunków, kładącym nacisk na magię, legendy i mityczne światy.
Literatura fantastyczna – antologia opowiadań
Pisząc o tym niezwykłym gatunku literackim, nie mogę nie wspomnieć o unikalnym zbiorze opowiadań Fantastyka bez granic. Zatem jeszcze w tym roku nakładem Wydawnictwa Borgis ukaże się jego pierwszy tom. Swoje utwory zamieściło w nim kilkudziesięciu niezwykle utalentowanych pisarzy współczesnych. Krótko mówiąc, będzie co czytać!
(PK)