Kompozycja tekstu to sposób, w jaki Autor organizuje treść swojego utworu, aby była ona spójna, logiczna i zrozumiała dla Czytelnika. To nie tylko układ zdań i akapitów, ale przede wszystkim przemyślana struktura, która nadaje treści rytm i porządek. Dzięki dobrej kompozycji tekst staje się bardziej czytelny, a jego przekaz silniejszy i łatwiejszy do zrozumienia.
Każdy dobrze skonstruowany tekst składa się zazwyczaj z trzech głównych części: wstępu, rozwinięcia i zakończenia. We wstępie Autor wprowadza Czytelnika w temat, formułuje tezę lub sygnalizuje problematykę, którą podejmie w utworze. W tym miejscu musi szczególnie zadbać o atrakcyjny, przyciągający uwagę początek. To właśnie ta część może przeważyć, czy Czytelnik zechce kontynuować lekturę. Rozwinięcie to zasadnicza część wypowiedzi, w której Autor przedstawia lub podsuwa argumenty, rozważania, przykłady czy opisy. Oczywiście wszystko zależy od rodzaju tekstu i jego celu. Istotne jest, aby kolejne fragmenty logicznie się ze sobą łączyły, zaś myśl przewodnia podążała konsekwentnie i przejrzyście. Zakończenie, z kolei, służy podsumowaniu wydarzeń. Może zawierać wnioski, odpowiedź na postawione wcześniej pytania, refleksję lub wyraźną puentę. Dobrze napisane zakończenie zamyka tekst w sposób satysfakcjonujący, tworząc wrażenie całości i domknięcia fabuły.
Różne typy kompozycji
W literaturze i innych formach wypowiedzi spotykamy się z różnymi typami kompozycji. Kompozycja otwarta, popularna zwłaszcza w utworach współczesnych, pozostawia wiele pytań bez odpowiedzi i skłania do refleksji, nie dając jednoznacznych rozstrzygnięć. Całkiem inne, wręcz przeciwstawne rozwiązanie, to kompozycja zamknięta. Polega ona na tym, że Autor tak prowadzi fabułę, iż na końcu książki znajdujemy odpowiedzi na wszystkie pytania. Innymi słowy historia ma swój początek, rozwinięcie i zakończenie, zaś wszystkie wątki się domykają. Ciekawym zabiegiem jest kompozycja ramowa, czyli taka, w której jedna historia zawiera się w drugiej. Nazywa się ją również szkatułkową. Z kolei kompozycja klamrowa charakteryzuje się tym, że tekst rozpoczyna się i kończy tym samym motywem, zdaniem lub obrazem. W przypadku tego typu struktury powstaje wrażenie symetrii. Na koniec warto też wspomnieć o kompozycji równoległej. Autor prowadzi kilku wątków, które nie muszą się ze sobą łączyć, lecz współistnieją na równych prawach.
Kompozycja tekstu to jego fundament
W podsumowaniu warto podkreślić, iż znaczenie kompozycji teksu różni się w zależności od jego rodzaju. Na przykład w eseju dobrze przemyślany układ pozwala płynnie przechodzić od jednej refleksji do drugiej, budując logiczny ciąg myśli. Natomiast w opowiadaniu kompozycja wpływa na tempo narracji i budowanie napięcia. Z kolei w rozprawce porządek argumentów decyduje o skuteczności przekonywania Czytelnika.
Z tego, o czym napisałem powyżej, wynika jednoznacznie, że kompozycja tekstu to jego fundament. Odpowiednio zaplanowana struktura nie tylko porządkuje myśli Autora, ale też pomaga mu w przekazywaniu zawartych w treści dzieła idei. Należy pamiętać, iż umiejętność konstruowania przekazu w sposób przemyślany i spójny to podstawa sztuki pisarskiej.
(PK)