Postać femme fatale, czyli kobiety fatalnej, od wieków jest obecna w literaturze. To bohaterka o niezwykłej urodzie, inteligencji i charyzmie, która kusi i uwodzi, często prowadząc mężczyzn do zguby. Jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci literackich, której obraz ewoluował w zależności od epoki.
Kobieta fatalna z przeszłością
Pierwsze literackie obrazy femme fatale pojawiły się w starożytnych mitach i biblijnych opowieściach, a potem w literaturze romantycznej i modernistycznej. Znany przykład to nowela Carmen Prospera Mérimée, której tytułowa bohaterka uwodzi mężczyzn i doprowadza ich do tragedii. Albo powieść społeczno-obyczajowa Dama kameliowa Aleksandra Dumasa (syna), w której kurtyzana Małgorzata Gautier jest kobietą fatalną, choć w tragicznej wersji.
Jednym z najbardziej ikonicznych dzieł z femme fatale jest powieść Portret Doriana Graya Oscara Wilde’ai i postać Sybilli Vane. W literaturze modernistycznej femme fatale przybrała jeszcze bardziej wyrafinowane formy, jak chociażby w twórczości Jamesa M. Caina. Listonosz zawsze dzwoni dwa razy oraz Podwójne odszkodowanie to klasyki czarnego kryminału, gdzie kobiety kuszą, manipulują i niszczą mężczyzn.
Lata 40. i 50. XX wieku to złoty wiek femme fatale w literaturze kryminalnej. Bohaterki powieści Raymonda Chandlera, jak chociażby Vivian Sternwood z Głębokiego snu, są symbolem inteligencji i manipulacji. Inny ciekawy przykład znajdziemy w Lolicie Vladimira Nabokova, gdzie Dolores Haze jest młodą, ale jednocześnie śmiertelnie uwodzicielską postacią.
Femme fatale w literaturze współczesnej
Z czasem obraz femme fatale uległ zmianie, zwłaszcza w XXI wieku. Współczesne powieści często przedstawiają kobiety nie jako tajemnicze manipulantki, lecz jako silne, niezależne postaci o skomplikowanej psychice. Przykładem może być Amy Dunne z Zaginionej dziewczyny Gillian Flynn, która w mistrzowski sposób manipuluje otoczeniem. Wymieniłbym także postać Lisbeth Salander z Millennium Stiega Larssona. Kobieta ta łączy w sobie inteligencję femme fatale z nowoczesnym, feministycznym spojrzeniem na kobiecą siłę.
Motyw femme fatale w klasycznym wydaniu, obecny w literaturze noir, nie jest dziś tak popularny jak niegdyś. Niemniej kobieta o fatalnym uroku i destrukcyjnym wpływie wciąż inspiruje pisarzy. Postać ta wyewoluowała, stając się bardziej wielowymiarowa. Obecnie jest ona nie tylko uwodzicielką, ale także bohaterką, która zmienia otaczający ją świat… niekoniecznie na lepsze. 
Niezależnie od powyższego Femme fatale pozostaje jedną z najbardziej fascynujących postaci literackich.
(PK)