Postać femme fatale, czyli kobiety fatalnej, od wieków jest obecna w literaturze. To bohaterka o niezwykłej urodzie, inteligencji i charyzmie, która kusi i uwodzi, często prowadząc mężczyzn do zguby. Jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci literackich, której obraz ewoluował w zależności od epoki.
Kobieta fatalna z przeszłością
Pierwsze literackie obrazy femme fatale pojawiły się w starożytnych mitach i biblijnych opowieściach, a potem w literaturze romantycznej i modernistycznej. Znany przykład to nowela Carmen Prospera Mérimée, której tytułowa bohaterka uwodzi mężczyzn i doprowadza ich do tragedii. Albo powieść społeczno-obyczajowa Dama kameliowa Aleksandra Dumasa (syna), w której kurtyzana Małgorzata Gautier jest kobietą fatalną, choć w tragicznej wersji.
Jednym z najbardziej ikonicznych dzieł z femme fatale jest powieść Portret Doriana Graya Oscara Wilde’ai i postać Sybilli Vane. W literaturze modernistycznej femme fatale przybrała jeszcze bardziej wyrafinowane formy, jak chociażby w twórczości Jamesa M. Caina. Listonosz zawsze dzwoni dwa razy oraz Podwójne odszkodowanie to klasyki czarnego kryminału, gdzie kobiety kuszą, manipulują i niszczą mężczyzn.
Lata 40. i 50. XX wieku to złoty wiek femme fatale w literaturze kryminalnej. Bohaterki powieści Raymonda Chandlera, jak chociażby Vivian Sternwood z Głębokiego snu, są symbolem inteligencji i manipulacji. Inny ciekawy przykład znajdziemy w Lolicie Vladimira Nabokova, gdzie Dolores Haze jest młodą, ale jednocześnie śmiertelnie uwodzicielską postacią.
Femme fatale w literaturze współczesnej
Z czasem obraz femme fatale uległ zmianie, zwłaszcza w XXI wieku. Współczesne powieści często przedstawiają kobiety nie jako tajemnicze manipulantki, lecz jako silne, niezależne postaci o skomplikowanej psychice. Przykładem może być Amy Dunne z Zaginionej dziewczyny Gillian Flynn, która w mistrzowski sposób manipuluje otoczeniem. Wymieniłbym także postać Lisbeth Salander z Millennium Stiega Larssona. Kobieta ta łączy w sobie inteligencję femme fatale z nowoczesnym, feministycznym spojrzeniem na kobiecą siłę.
Motyw femme fatale w klasycznym wydaniu, obecny w literaturze noir, nie jest dziś tak popularny jak niegdyś. Niemniej kobieta o fatalnym uroku i destrukcyjnym wpływie wciąż inspiruje pisarzy. Postać ta wyewoluowała, stając się bardziej wielowymiarowa. Obecnie jest ona nie tylko uwodzicielką, ale także bohaterką, która zmienia otaczający ją świat… niekoniecznie na lepsze. 🙂
Niezależnie od powyższego Femme fatale pozostaje jedną z najbardziej fascynujących postaci literackich.
(PK)