Słowo „anafora” brzmi tajemniczo, ale jego znaczenie jest dość proste i zrozumiałe. Zacznijmy jednak od tego, skąd pochodzi. Otóż wywodzi się z języka greckiego, w którym „anaphora” oznacza „powtórzenie”. Anafora to figura retoryczna polegająca na powtarzaniu tych samych słów lub wyrażeń na początku kolejnych wersów, zdań lub akapitów. Wzmacnia ona rytm tekstu, podkreśla ważne treści i buduje emocjonalne napięcie. Używa się jej do wzbogacenia wypowiedzi poprzez nadanie jej większej ekspresji. Poza tym dzięki niej tekst utworu lub wypowiedź ustna stają się bardziej melodyjne i łatwiejsze do zapamiętania. Jak wspomniałem na początku, ma ona swoje korzenie w starożytności. Już wtedy Grecy i Rzymianie stosowali ten środek stylistyczny, aby upiększać swoje przemowy i utwory literackie. Poniżej postaram się dokładniej wyjaśnić, co to jest anafora, opierając się na przykładzie.
Anafora w poezji
W literaturze anafora pojawia się bardzo często. Odnajdujemy ją choćby w twórczości Jana Kochanowskiego, naszego wybitnego poety epoki renesansu. Popularnością cieszyła się także w epoce baroku. Jako przykład przytoczę obszerny fragment wiersza również polskiego poety Daniela Naborowskiego pt. Do Anny.
Z czasem wszystko przemija, z czasem bieżą lata,
Z czasem państw koniec idzie, z czasem tego świata.
Za czasem ustaje dowcip i rozum niszczeje,
Z czasem gładkość, uroda, udatność wiotczeje.
Z czasem kwitnące łąki krasy postradają,
Z czasem drzewa zielone z liścia opadają.
Z czasem burdy ustają, z czasem krwawe boje,
Z czasem żal i serdeczne z czasem niepokoje.
Z czasem noc dniowi, dzień zaś nocy ustępuje (…)
W tym fragmencie wyraźnie powtarza się fraza „z czasem” na początku kolejnych wersów, co stanowi klasyczny przykład anafory.
Po ten wyrazisty środek stylistyczny sięgało także wielu naszych poetów romantycznych, w tym Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki.
Czy znamy ją tylko z poezji…?
Gdy staram się wyjaśnić, co to jest anafora, to przede wszystkim skupiam się na poezji. Tutaj bowiem jej zastosowanie jest najczęstsze. Niemniej w powieściach, zwłaszcza tam, gdzie autor pragnie podkreślić emocje, chętnie się ją dziś stosuje. Wniosek z tego taki, że anafora to jedno z tych narzędzi literackich, które mimo swojej prostoty nie traci na aktualności.
Na koniec warto dodać, iż poza literaturą anafora pojawia się dość często np. w przemówieniach czy kazaniach. To zrozumiałe, albowiem dzięki powtarzaniu tych samych fraz słuchacze lepiej zapamiętują główne idee i łatwiej się z nimi utożsamiają.
(PK)