Brzmienie tego słowa jest bez wątpienia bardzo przyjemne i dźwięczne. I chyba większość z nas spotkała się z nim… choćby w szkole na lekcji języka polskiego. Wtedy zapewne wydawało się nam, że nie jest to termin wart większej uwagi. Jednak dziś, gdy myślimy o pisaniu książek, taka wiedza wydaje się niezbędna. Dlatego też w tym materiale postaram się odpowiedzieć na pytanie, co to jest onomatopeja? Zatem do dzieła!
Definicja, pochodzenie, przykłady
Onomatopeja, nazywana także dźwiękonaśladownictwem, to figura stylistyczna polegająca na naśladowaniu dźwięków otaczającego świata za pomocą słów. Może odnosić się do odgłosów wydawanych przez zwierzęta, dźwięków przyrody, hałasów mechanicznych czy innych brzmień. W języku polskim przykłady onomatopei to m.in. „miau”, „hau”, „bum”, „brzęk” czy „stuk”. Onomatopeję wykorzystuje się zazwyczaj do tworzenia sugestywnych opisów, wprowadzania rytmu lub podkreślania nastroju utworu.
Słowo „onomatopeja” pochodzi z języka greckiego: „onomatopoiía”, co oznacza „tworzenie nazw” lub „naśladowanie dźwięków”. W językoznawstwie i literaturze termin ten pojawił się już w starożytności. Wówczas filozofowie, tacy jak Platon czy Arystoteles, rozważali zależność między dźwiękami a znaczeniem wyrazów. W samej literaturze europejskiej onomatopeje można znaleźć już w średniowiecznych tekstach, zaś największą popularność zyskały w epoce romantyzmu i modernizmu.
Przykłady z literatury polskiej:
Julian Tuwim Lokomotywa: „Buch – jak gorąco! Puff – jak gorąco! Uch – jak gorąco!” – te wyrazy dźwiękonaśladowcze imitują odgłosy lokomotywy.
Henryk Sienkiewicz Ogniem i mieczem :„Pan Zagłoba podniósł się w górę, jakby się na strzemionach do cięcia wznosił. Płytkie żelazo świsnęło w powietrzu i natychmiast długie, czarne sploty zsunęły się po gładkiej korze pnia na ziemię.” W tym przypadku możemy sobie wyobrazić świst powietrza powstały w wyniku wykonanego zamachu mieczem.
Przykłady z literatury zagranicznej:
Edgar Allan Poe Dzwony: „Jak one dzwonią, dzwonią, dzwonią” – powtarzalność słów sugerujących dźwięki dzwonów.
Mark Twain Przygody Tomka Sawyera: „Bang! Bang! – rozległy się strzały z pistoletów” – użycie onomatopei oddaje napięcie sytuacji.
Co to jest onomatopeja? – kilka słów podsumowania
Odpowiadając na pytanie, co to jest onomatopeja, należy w podsumowaniu podkreślić, że jest to… bardzo praktyczny środek stylistyczny. Pozwala bowiem wyrażać i opisywać otaczający nas świat w sposób bardzo sugestywny. A poza tym pomaga w lepszym zrozumieniu świata dźwięków, wzbogaca język artystyczny i nadaje wypowiedziom ekspresji. Weźmy za przykład literaturę dziecięcą, gdzie, jak wszyscy wiemy, książki służą do poznawania świata. Biorąc to pod uwagę, zaryzykuję stwierdzenie, iż np. “stuk” i “puk” pełnią rolę edukacyjną. 🙂
(PK)