Parametry białokrwinkowe we krwi pępowinowej donoszonych noworodków – na podstawie badań własnych

Ochrona organizmu przed różnymi czynnikami patogenetycznymi to podstawowa funkcja układu immunologicznego. Podobnie jak inne układy, jest on u noworodka zarówno morfologicznie jak i czynnościowo niedojrzały. Używa się nawet określenia „fizjologiczne, wrodzone niedobory odporności”. Mimo, że większość komponentów układu jest obecna po urodzeniu, dokładniejsze badania wykazują nieprawidłowości pra wie każdej jego składowej. Układ odpornościowy kształtuje się od wczesnych tygodni życia płodowego (ok. 6 hbd), jednak intensywny jego rozwój ma miejsce dopiero po urodzeniu. Sterylność środowiska wewnątrzmacicznego, napływ matczynych immunoglobulin, wyższa aktywność komórek T supresorowych wygaszają zjawiska obrony immunologicznej.

Obrona immunologiczna składa się z dwóch podstawowych mechanizmów: nieswoistych, do których należy układ fagocytozy i układ dopełniacza oraz swoistych, które współtworzą limfocyty T i B. Mechanizmy nieswoiste stanowią pierwszą linię obrony gospodarza. Komórki fagocytujące szybko odpowiadają na zakażenie. Migrują bezpośrednio do źródła zakażenia, pochłaniają i niszczą obce organizmy, uwalniają substancje bakteriobójcze. W następstwie pochłonięcia dochodzi do uwolnienia wewnątrzkomórkowych produktów, w tym toksycznych metabolitów tlenowych, proteaz, fosfolipaz, defensyn, które zabijają zarówno organizmy Gram (+) jak i Gram (-) oraz wiele gatunków grzybów. Funkcja granulocytów, sam proces fagocytozy jak i wspomagające ją czynniki humoralne: swoiste przeciwciała oraz układ dopełniacza są nawet u dojrzałego noworodka niedostatecznie wykształcone. Defekty zarówno ilościowe jak i jakościowe procesu fagocytozy, przyczyniają się znacznie do stanu względnego niedoboru odporności noworodka i powodują, że pierwsza linia obrony może zawieść. Noworodek rodzi się z dużą liczbą fagocytów: granulocytów obojętnochłonnych, monocytów oraz komórek NK. Liczba limfocytów, komórek T-supresorowych i pomocniczych jest prawidłowa. Ta selektywna leukocytoza jest wynikiem wzrostu we krwi poziomu katecholamin i kortyzonu w odpowiedzi na stres porodowy. Znany jest fakt niższych wartości leukocytozy we krwi pępowinowej noworodków urodzonych w czasie planowanego cięcia cesarskiego. Poród siłami natury wydaje się być zjawiskiem immunologicznie dobroczynnym (3, 20).

Do 14 hbd granulocyty nie są wytwarzane przez płód (1, 4). Ich liczba rośnie w II trymestrze osiągając wartość średnią 2,5 tys/mm³ w 22 hbd. W miarę rozwoju płodu czynność leukopoetyczną przejmuje szpik kostny. Wcześniej proces hematopoezy ma miejsce w woreczku żółciowym. Według ostatnich badań wykorzystujących płody poronione w II trymestrze wątroba i śledziona nie są miejscami produkcji i magazynowania neutrofili (1). Głównym narządem leukopoezy jest szpik kostny. Cykl żółciowy neutrofila obejmuje trzy fazy: szpik-krew-tkanki. Proces leukopoezy zachodzący w szpiku jest regulowany przez szereg reakcji między komórkami krwiotwórczymi a komórkami zrębowymi (12). Te ostatnie poprzez substancje pozakomórkowe regulują kontakty między komórkami mikrośrodowiska szpiku. Komórki progenitorowe, tak zwane komórki pnia, mają zdolność samoodnowy i różnicowania, dając początek wielu klonom komórek. Relatywnie mała ilość pluripotentnych komórek pnia daje początek dużej liczbie funkcjonalnie różnych, dojrzałych komórek efektorowych (8, 12). Zmienność jest charakterystyczną cechą komórek progenitorowych. Niektóre komórki pnia dają początek pojedynczym koloniom neutrofilów, niektóre koloniom mieszanym, złożonym z wielu typów komórek. I tak CFU-GEMM (Colony Forming Unit – Granulocytes, Erythrocytes, Megakariocytes, Macrophages) może różnicować się w kierunku zarówno granulocytów jak i erytrocytów i megakariocytów. CFU-GM (granulocyte-macrophage progenitor) pod wpływem GM-CS (granulocyte-macrophage colony stimulating factor) wytwarza skupiska neutrofili i monocytów a także czasem eozynofile i komórki tuczne. CFU-G (granulocyte progenitor) różnicuje się tylko w kierunku neutrofili pod wpływem czynnika G-CSF (granulocyte colony stimulating factor) oraz niektórych interleukin. M-CSF (macrophage colony stimulating factor) stymuluje tylko kolonie monocytów czyli makrofagów. Komórki fagocytujące pochodzą więc z tej samej wspólnej komórki macierzystej szpiku, która różnicuje się w określone linie. Chociaż CFU-GM, CFU-G, CFU-M są względnie nieaktywne u osobników dorosłych, u noworodków wykazują wysoki podstawowy rytm namnażania, co może ograniczyć możliwość przyspieszenia produkcji fagocytów nie tylko w czasie infekcji (1, 4, 5).

Na rycinie 1 przedstawiono schematyczne powstawanie komórek fagocytujących krwi.