Badania stanu narządu żucia i wpływu rehabilitacji protetycznej na efektywność żucia pacjentów geriatrycznych z osteoporozą

Osteoporoza jest poważnym schorzeniem metabolicznym kości z zaburzeniami równowagi między aktywnością osteoblastów i osteoklastów prowadzącej do zmniejszenia umineralizowanej tkanki kostnej. Patofizjologicznymi objawami są utrata masy kostnej, resorpcja kości i jej kruchość prowadząca do złamań (2, 4, 5, 12, 18, 24, 25, 26, 29).

W obrębie kości narządu żucia szczęki i żuchwy, zmiany mineralizacji i gęstości mineralnej kości są przyczyną znaczącego zaniku podłoża protetycznego oraz dysfunkcji. Zaburzenia funkcjonalne czynności żucia, trudności w żuciu pokarmów są powodem ograniczeń w diecie, niekorzystnych dla zdrowia pacjentów (8, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 19, 21, 27, 28, 30, 31).

Stan zdrowia pacjentów w odniesieniu do stanu podłoża protetycznego i podstawowych funkcji układu stomatognatycznego jest bardzo ważny i z tego względu poziom gęstości minerałów kości w osteoporozie może mieć istotny wpływ na funkcjonowanie narządu żucia, co jest przedmiotem badań w wielu krajach (1, 2, 3, 5, 9, 10, 21, 23, 25, 32, 34).

Osteoporoza, zarówno typu I postmenopauzalna i postandropauzalna oraz typu II – starcza, występuje w populacji Polski u około 30% osób po 60 roku życia, często u pacjentów geriatrycznych mamy do czynienia z obydwoma typami łącznie (20, 27, 28).

Do czynników sprzyjających wystąpieniu osteoporozy zalicza się:

1. Indywidualne czynniki ryzyka: przypadki osteoporozy w rodzinie, zaawansowany wiek, płeć żeńska, wczesna menopauza, więcej niż trzy ciąże, więcej niż sześć tygodni karmienia piersią, szczupła budowa ciała.

2. Czynniki związane ze stylem życia pacjentów: niskie spożycie wapnia (<1 g/dzień), dłuższe okresy niedoboru wapnia, brak wysiłku fizycznego, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, kawa (więcej niż 5 filiżanek dziennie), wysokie spożycie błonnika, rzadkie przebywanie na świeżym powietrzu.

3. Czynniki związane z innymi chorobami i przyjmowanymi przez pacjentów lekami: choroby przewodu pokarmowego, nadczynność tarczycy i przytarczyc, przewlekła niewydolność nerek, anoreksja, bulimia, przyjmowanie kortykosterydów, leków przeciwpadaczkowych, heparyny.

W grupie pacjentów geriatrycznych z osteoporozą często dochodzi do zachwiania równowagi morfologicznej i czynnościowej w obrębie układu stomatognatycznego. Utrata zębów, resorpcja podłoża protetycznego i zmiany okluzji powodują odruchową regulację sił nagryzania, częstotliwości cykli żucia i zaburzenia efektywności żucia. Obserwuje się ograniczenia w diecie, zmiany sposobu odżywiania, wpływające na metabolizm i nasilenie procesów osteoporozy (3, 5, 9, 10, 19, 21, 23, 24, 25, 31, 32).

Założeniem pracy była ocena związku pomiędzy stanem narządu żucia i uzupełnień protetycznych pacjentów z osteoporozą o niekorzystnej sytuacji okluzyjnej z powodu utraty wielu albo wszystkich zębów a zmianami wydolności funkcjonalnej i efektywności żucia po przeprowadzonej rehabilitacji protetycznej.

Badaniami objęto 35 osób w wieku powyżej 50 lat, 15 osób ze znacznymi zanikami podłoża protetycznego, z nasiloną osteoporozą i niskimi wartościami gęstości mineralnej kości (BMD) grupa (0) oraz grupą porównawczą (P) 20 osób z umiarkowanymi zanikami podłoża bez nasilonych objawów osteoporozy, u których jednak należało się liczyć z odpowiednim dla ich wieku zmniejszeniem gęstości mineralnej kości. Wiek pacjentów obydwu grup był porównywalny i mieścił się w przedziałach 60-69 i 70-79 lat (tab. 1).

Wykonano badania kliniczne i badania ankietowe. Badani pacjenci byli bezzębni lub częściowo bezzębni, nie użytkowali protez lub posiadali protezy stare o nieodpowiedniej retencji, stabilizacji i okluzji. Wszystkich pacjentów objęto leczeniem protetycznym w zależności od wskazań i możliwości. Pacjenci grupy 0 – leczeni w Poradni Specjalistycznej Osteoporozy mieli rutynowo przeprowadzane badania: krwi obwodowej, moczu, gęstości mineralnej kości i bilansu metabolicznego.

Badania gęstości minerałów kości (BMD – Bone Mineral Density) przeprowadzono metodą DEXA i oceniano w gramach/cm². Ocena rutynowo dotyczyła odcinka lędźwiowego kręgosłupa (L₁-L₄) i szyjki kości udowej (ryc. 1a, b). W densytometrii oblicza się i porównuje z normami dla płci i wieku wartości wskaźnika BMD i tak jeśli wartości T odchylenia standardowego wskazują na ubytek masy kostnej np. -4,00, to świadczy to o 40% ubytku masy kostnej (dla danej płci, rasy i wieku). Pacjenci mieli także dokonaną ocenę bilansu metabolicznego, wapniowego, magnezowego i fosforanowego. Wdrożono leczenie osteoporozy i leczenie wyrównawcze. Leczenie osteoporozy polegało na stosowaniu suplementacji hormonalnej wg wskazań oraz na standardowej terapii farmakologicznej. W typie I osteoporozy stosowany był aldronian sodowy, calcitonina, a-kalcid, pochodne witaminy D oraz leki antydepresyjne. W typie II (starczej osteoporozy) stosowano To jest tylko fragment artykułu. Aby przeczytać całość, przejdź do Czytelni medycznej.