Patogenność gatunków Chlamydiae z uwzględnieniem zapalenia stawów

Nazwa bakterii wywodzi się od greckiego chlamydos ? płaszcz i od łacińskiego chlamydatus ? ubrany w płaszcz (co w przenośni oznacza: nierozpoznany, ukryty, zamaskowany). Wynika to z faktu, że bakterię tę wykryto nie znając dobrze jej morfologii i cyklu życiowego.

Powiązanie infekcji Chlamydia trachomatis z seronegatywnym zapaleniem stawów wykazano dopiero na początku lat osiemdziesiątych mimo, że Schacter i inni dokonali izolacji bakterii z płynu stawowego u chorego z zespołem Reitera w 1966 r.

Rodzaj Chlamydia obejmuje aktualnie 4 gatunki: Chlamydia psitacci, Chlamydia trachomatis, Chlamydia pneumoniae, Chlamydia pecorum. Tylko w przypadku Chlamydia trachomatis, gatunek ten został podzielony na 15 serotypów na podstawie antygenów typowo swoistych występujących na powierzchni komórki. U pozostałych gatunków nie wykazano występowania różnych serotypów.

1. Chlamydia psitacci opisana w 1930 r. równocześnie przez wielu badaczy (Bedson, Simpson, Western; Levinthal, Coles, Lillie), od których powstały wcześniejsze nazwy ? Bedsonia (badacz Bedson), lub zarazek LCL (badacze Levinthal, Coles, Lillie). Aktualna nazwa wywodzi się od gr. psittake ? papuga, ze względu na duże rozpowszechnienie wśród ptaków. U ludzi wywołuje chorobę odzwierzęcą (ornitozę) tzw. chorobę papuzią (opisaną przez Rakego w 1948 roku ? jedna ze starszych nazw Rakeia).

Zakażenie tym gatunkiem odbywa się poprzez wdychanie suchego pyłu odchodów ptasich lub kontakt bezpośredni. Człowiek zakażony podczas kaszlu zakaża drogą kropelkową innych. Po wniknięciu do dróg oddechowych, przez śluzówki układu oddechowego bakterie dostają się do krwioobiegu i przez ok. 2 tygodnie obecne są we krwi i w plwocinie. Wynikiem zakażenia jest często ciężkie zapalenie płuc z posocznicą o dużej śmiertelności (do 20%).

2. Chlamydia pneumoniae (wcześniej znany jako szczepy TWAR; TW ? izolowany z oka dziecka z Tajwanu i AW ? izolowany od młodego chorego z zapaleniem płuc) wykryta w 1986 r. Gatunek ten uważany jest za ważny czynnik etiologiczny zakażeń dróg oddechowych. Odpowiedzialny jest za ok. 10% przypadków zapaleń płuc nabytych poza szpitalem jako tzw. atypowe zapalenie płuc. Ponadto powoduje zapalenie gardła, oskrzeli i zatok obocznych nosa. Zakażenia mogą mieć charakter endemiczny. Wykazano również związki między infekcją Chlamydia pneumoniae i astmą, nowotworami płuc, ostrym zespołem płucnym u chorych na anemię sierpowatą, zapaleniem wsierdzia, zapaleniem mięśnia sercowego, zapaleniem ucha środkowego. W latach dziewięćdziesiątych dzięki rozpowszechnieniu metody PCR potwierdzono obecność kwasów nukleinowych (DNA, RNA, mRNA) tej bakterii w płynie stawowym. Pierwsze doniesienia kliniczne o związku zakażenia Chlamydia pneumoniae z zapaleniem stawów pochodzą z 1993 r. i zostały przedstawione przez Grana i innych. Aktualnie uważa się, że w 10% wszystkich reaktywnych zapaleń stawów czynnikiem indukującym może być Chlamydia pneumoniae. Natomiast ostatnie lata wykazały powiązanie zakażenia tą bakterią ze zmianami naczyniowymi w chorobie wieńcowej i w chorobie Alzheimera. W ścianie naczyniowej wykryto metodą PCR, DNA, Chlamydia pneumoniae w obu typach schorzeń.

3. Chlamydia pecorum występująca u przeżuwaczy, o nieznanym jeszcze wpływie na organizm ludzki. Pierwsze doniesienia o wyizolowaniu tego gatunku pojawiły się w 1996 r. (Peeling i inni).

4. Chlamydia trachomatis ? została wykryta przez Busacca w 1935 r. natomiast jedną z pierwszych, opisanych chorób wywołanych przez Chlamydia trachomatis jest jaglica (trachoma). W 1907 r. Halberstaedter i Prowazek wykazali obecność charakterystycznych wtrętów w komórkach będących w wydzielinie z worka spojówkowego u chorych na jaglicę.

Gatunek Chlamydia trachomatis (C. trachomatis) obejmuje 15 serotypów wywołujących różne jednostki chorobowe. Serotypy A, B, Ba i C wywołują jaglicę (trachoma). Wrotami zakażenia są spojówki i jest to zakażenie pierwotne dające ciężkie wtrętowe zapalenie spojówek i rogówki, zlokalizowane na powiekach dolnych. Powoduje wywijanie się powiek i rzęs oraz bliznowate zmiany na rogówce, doprowadzające do ślepoty. Na jaglicę choruje ok. 600 milionów ludzi. Występuje ona głównie w Afryce i Azji (jako rejony endemiczne), USA zaś rzadko w Europie. Około 5-15% ludzi po przebyciu zakażenia ma trwałą ślepotę.

Serotypy D, E, F, G, H, I, J i K wywołują zakażenia układu moczowo-płciowego, PID (pelvic inflammatory disease), zapalenie gardła, odbytnicy, perihepatitis (zespół Fitz-Hugh-Curtisa) ? po raz pierwszy opisany w 1919 r., kiedy to nie znano jeszcze czynnika przyczynowego), wtrętowe zapalenie spojówek u noworodków i dorosłych, zakażenia okołoporodowe noworodków (zapalenie płuc, ucha środkowego, przetrwałe infekcje układu moczowo-płciowego), reaktywne zapalenie stawów, zmiany naczyniowe podobne do Chlamydia pneumoniae, rzadziej zakażenia układu oddechowego i dróg żółciowych.

Serotypy L1, L2 i L3 odpowiedzialne są za LGV (lymphogranuloma venerum). Choroba ta może mieć postać węzłową i uogólnioną (choroba Nicolas-Favre). Ostatnio wykazano, że serotypy te odpowiedzialne są również za zapalenie odbytu i jelita grubego u homoseksualistów (proctocolitis).

Wszystkie gatunki Chlamydiae są bezwzględnymi wewnątrzkomórkowymi pasożytami. Do swojego rozwoju wykorzystują ATP komórki gospodarza. Cykl rozwojowy trwa od 24 do 48 godzin (w badaniach in vitro). Bakteria występuje w 2 postaciach:

? formie metabolicznie nieaktywnej, zakaźnej ? ciałko elementarne (EB ? elementary body), które odpowiedzialne jest za rozprzestrzenianie się zakażenia mając zdolność uwalniania się z komórek zainfekowanych i wnikanie do innych dotychczas zdrowych komórek;

? formie metabolicznie aktywnej ? ciałko siateczkowate (RB ? reticulate body) ? postać wewnątrzkomórkowa.

Zakażenie odbywa się drogą fagocytozy ciałka elementarnego, zawierającego nukleoid. Wielkość jego wynosi tylko 300 nm. Po 6-8 h powstaje ciałko siateczkowate wielkości 0,5-1 mm ? pozbawione nukleoidu (jest to wodniczka z ciałka elementarnego i błon powierzchniowych komórki gospodarza). Po 18-24 h ciałka siateczkowate ulegają wielokrotnym podziałom z powstaniem nowych ciałek podstawowych (EB). Czasami mogą być widoczne ciałka pośrednie (IB ? intermediate body) obok ciałek siateczkowatych (RB). Z jednej zakażonej komórki pod wpływem lizy uwalniane jest od 100 do 1000 ciałek elementarnych.

Specyficzną

To jest tylko fragment artykułu. Aby przeczytać całość, przejdź do Czytelni medycznej.