Zakażenia Chlamydia pneumoniae a miażdżyca tętnic – aktualny stan wiedzy

Choroby będące skutkiem miaż-dżycy tętnic, a przede wszystkim choroba niedokrwienna serca są bardzo poważnym problem dla zdrowia publicznego, stanowią główną przyczynę zgonów w Europie, USA i Azji (1). W drugiej połowie lat osiemdziesiątych wysunięto hipotezę, że w procesie aterogenezy mogą uczestniczyć różne drobnoustroje, w tym w szczególności niektóre wirusy (np. wirus cytomegalii) oraz Chlamydia pneumoniae – bakteria zaliczana do grupy drobnoustrojów atypowych. W ciągu ostatnich 15 lat hipoteza ta zaowocowała wieloma pracami naukowymi, których wyniki jak dotychczas nie pozwalają na jednoznaczne ustalenie bezpośredniego związku przyczynowego między zakażeniem, a miażdżycą tętnic i jej następstwami.

C. pneumoniae, wcześniej określana jako szczep TWAR Chlamydia psittaci, jest jednym z czterech gatunków należących do rodzaju Chlamydia, obok C. psittaci, C. trachomatis i C. pecorum (2). Wyizolowano ją po raz pierwszy w 1965 r., rola tej bakterii jako ludzkiego patogenu nie była znana do 1983 r., kiedy to uzyskano pierwszy izolat z układu oddechowego (AR-39). W 1989 roku szczep TWAR C. psittaci określono jako nowy gatunek Chlamydia pneumoniae (3).

Chlamydie przypominają budową inne bakterie Gram-ujemne, mają trójwarstwową błonę zewnętrzną zawierającą lipopolisacharyd, w której jednak nie występuje peptydoglikan. W cyklu życiowym wszystkich bakterii z rodzaju Chlamydia występują 2 formy: ciałko elementarne (ang. elementary body – EB) i ciałko siateczkowe (ang. reticulate body – RB). Ciałko elementarne o średnicy około 300 nm jest formą pozakomórkową, nie ulega podziałom, nie jest aktywne metabolicznie i posiada zdolność zakażania komórek ludzkich. Ciałko siateczkowe o średnicy do 1000 nm jest formą wewnątrzkomórkową, ulega podziałom, jest aktywne metabolicznie i nie posiada zdolności zakażania innych komórek. Cykl życiowy rozpoczyna się przylgnięciem ciałka elementarnego do powierzchni komórki. Wniknięcie do cytoplazmy komórki następuje głównie na drodze endocytozy, fuzja lizosomalna jest hamowana przez nieznane mechanizmy pozwalające przebywać ciałku elementarnemu w pęcherzyku nazywanym inkluzją (ang. inclusion). Wewnątrz komórki godpodarza ciałko elementarne przekształca się w ciałko siateczkowe i następują jego wielokrotne podziały, a po ponownym przekształceniu w ciałka elementarne następuje ich uwolnienie do środowiska. Może wiązać się to z lizą komórki, uwolnieniem całych pęcherzyków lub procesem przypominającym egzocytozę. Pełny cykl in vitro trwa ok. 72 godziny (4, 5, 6). Ciałka elementarne mogą przebywać w organizmie przez długi czas i zakażać nowe komórki (7).

Różne izolaty C. pneumoniae wykazują od 94% do 100% homologii DNA, ale mniej niż 10% homologii DNA z C. trachomatis i mniej niż 10% homologii DNA z C. psittaci. Nie zidentyfikowano dotychczas żadnego zwierzęcego rezerwuaru C. pneumoniae, szczepy przypominające C. pneumoniae izolowano od konia i niedźwiadka koala, a ich związek z C. pneumoniae oparto na homologii w sekwencji genu kodującego główne białko błony zewnętrznej i krzyżowej reakcji ze swoistymi przeciwciałami monoklonalnymi (3).

Badania seroepidemiologiczne dowiodły, że Chlamydia pneumoniae jest bardzo rozpowszechnionym patogenem ludzkim. Większość ludzi ulega zakażeniu częściej niż raz w życiu, obserwuje się okresy epidemiczne, trwające 2-3 lata. Badania prowadzone w różnych populacjach i w różnych krajach wykazały, że występowanie przeciwciał jest częstsze u mężczyzn niż u kobiet i jest zależne od wieku. Ponieważ przeciwciała stwierdza się rzadko u dzieci poniżej 5 roku życia, sugeruje się, że zakażenie C. pneumoniae występuje rzadko u dzieci w wieku przedszkolnym (5), a szczyt zachorowalności przypada między 5 i 10 rokiem życia i wynosi wtedy 9,2% populacji (8). U osób w wieku 20 lat swoiste przeciwciała w klasie IgG występują u 50% badanych (8). Biorąc pod uwagę wysoki wskaźnik rozpowszechnienia przeciwciał przeciw C. pneumoniae i spadek miana przeciwciał po ostrym zakażeniu, ocenia się, że prawie wszyscy ludzie przebyli zakażenie C. pneumoniae w jakimś okresie życia (9).

Zapalenia płuc i oskrzeli są najczęściej rozpoznawanymi chorobami związanymi z zakażeniem C. pneumoniae. Najczęściej zakażenia mają charakter bezobjawowy lub skąpoobjawowy, ocenia się że około 10% przypadków zapalenia płuc i 5% zapalenia oskrzeli i zatok obocznych nosa wywołuje C. pneumoniae (3, 9). Drobnoustrój ten izolowano również od pacjentów z zapaleniem ucha środkowego, zapaleniem gardła, zapaleniem wsierdzia, zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Obecnie uważa się, że przewlekłe zakażenie C. pneumoniae może być związane z różnymi schorzeniami przewlekłymi jak np. dychawica oskrzelowa, przewlekła choroba obturacyjna płuc, sarkoidoza, rumień guzowaty, zespół Guillain – Barre, zapalenie stawów, choroba Alzheimera, miażdżyca tętnic (3, 6).

W 1988 r. Saikku i wsp. stwierdzili w grupie pacjentów z chorobą niedokrwienną serca wyższe poziomy przeciwciał przeciw C. pneumoniae niż w grupie kontrolnej (10). W szeregu opublikowanych potem prac, zarówno retrospektywnych jak i prospektywnych (11) wykazano związek między różnie definiowaną seropozytywnością dla a chorobami związanymi z miażdżycą naczyń. Jednak w ostatnio zakończonym najnowszym badaniu prospektywnym nie potwierdzono związku między seropozytywnością dla C. pneumoniae a ryzykiem zawału mięśnia sercowego (12). Wielu autorów sugeruje, że na podstawie badań serologicznych nie jest możliwe róż-nicowanie pomiędzy zakażeniem przebytym i aktualnie trwającym, a szerokie rozpowszechnienie przeciwciał jest proporcjonalne do rocznej zachorowalności i czasu utrzymywania się przeciwciał po zakażeniu. Swoiste przeciwciała klasy IgG zanikają w ciągu około 3 lat po ostrym zakażeniu, obserwowana duża częstość ich występowania może świadczyć o rozpowszechnieniu przewlekłych zakażeń, możliwe także, że poziom przeciwciał obniża się wolniej niż wcześniej sądzono. Ostre zakażenie układu oddechowego wywołuje odpowiedź humoralną w klasie IgM, IgG i opóźnioną lub brak w klasie IgA. Właściwe rozpoznanie ostrego zakażenia wymaga zatem pobrania co najmniej 2 próbek krwi w odstępie 4 do 6 tygodni i stwierdzenia co najmniej trzykrotnego wzrostu miana przeciwciał. Serologiczne kryteria przewlekłego zakażenia są bardziej kontrowersyjne, ale trwale podwyższone swoiste IgA i IgG są akceptowanym wskaźnikiem przewlekłego zakażenia (8). W przeprowadzonych badaniach posługiwano się różnymi definicjami seropozytywności, tylko w części badań określano jednocześnie przeciwciała w klasie IgG jak i IgA (8, 13). Cook i wsp. stwierdzili związek między udarem mózgu, a Saikku i wsp. między wzrastającymi mianami IgM przeciw chlamydiowemu lipopolisacharydowi a zawałem mięśnia sercowego, Blasi i wsp. stwierdzili u 20% pacjentów z zawałem mięśnia sercowego podwyższone miano IgG. Jednak gdyby istniał związek przyczynowy między ostrym zakażeniem a udarem mózgu czy zawałem mięśnia sercowego, to zachorowalność na oba te schorzenia powinna wzrastać w okresie epidemii zakażeń C. pneumoniae. Natomiast na podstawie obserwacji epidemii C. pneumoanie w Finlandii w 1987 r. nie potwierdzono wzrostu liczby zawałów mięśnia sercowego ani zgonów spowodowanych przyczynami kardiologicznymi (8).

W większości omawianych badań stosowano do wykrywania obecności przeciwciał przeciw C. pneumoniae metodę mikroimmunofluorescencji (MIF). Kuo i wsp. badając wymazy z gardła od kilku grup pacjentów, stosując hodowlę i PCR określał poziom przeciwciał testem MIF. Wykazano silną korelację między obecnością przec

To jest tylko fragment artykułu. Aby przeczytać całość, przejdź do Czytelni medycznej.