Nowe trendy w epidemiologii i immunoprofilaktyce krztuśca

Krztusiec jest ostrą chorobą zakaźną występującą na całym świecie. W krajach rozwijających się około 40% wszystkich przypadków zachorowań dotyczy noworodków i niemowląt, a w krajach rozwiniętych, głównie dzieci w wieku 4-11 lat.

Mimo powszechnego przekonania o eradykacji tej choroby osiągniętej dzięki skutecznym programom szczepień ochronnych, obecnie uważa się, że krztusiec stanowi nadal poważne zagrożenie epidemiologiczne, również w wielu krajach o wysokim poziomie opieki zdrowotnej. Rozpowszechnienie choroby może być od 10 do 40 razy większe niż podają oficjalne statystyki, a to za sprawą trudności diagnostycznych i szeroko rozpowszechnionej empirycznej antybiotykoterapii stosowanej bez mikrobiologicznego potwierdzenia zakażenia.

Od prawie 40 lat w krajach, w których wprowadzono powszechne szczepienia ochronne, krztusiec był chorobą stopniowo ustępującą. Tendencja spadkowa utrzymywała się do przełomu lat 80., a największy spadek liczby zachorowań był obserwowany w krajach rozwijających się, które realizowały Program Rozszerzonych Szczepień rekomendowany przez Światową Organizację Zdrowia (EPI WHO). W skali globalnej, w ciągu ostatnich 15 lat, liczba przypadków krztuśca na świecie zmniejszyła się około 10-krotnie (1).

Jednak w ostatnich latach zaobserwowano nowy trend w zakresie zachorowalności na krztusiec, w szczególności w wielu krajach uprzemysłowionych. Mimo wysokich współczynników skuteczności szcze-pień, na przełomie lat 80. i 90. zaobserwowano zwiększenie liczby zachorowań, niekiedy w skali epidemicznej (USA, Australia). W tych krajach, w których okresowo lub na stałe odstąpiono od masowych szczepień ochronnych (np. Szwecja, Niemcy, Włochy, Japonia), krztusiec stał się powszechnie występującą chorobą epidemiczną, rozwijającą się głównie u niemowląt i dzieci do 5 lat (2, 3). Zakażenia u niemowląt stanowiły wg danych USA w latach 1993-1994 (CDC) ponad 40% wszystkich zakażeń ze śmiertelnością wynoszącą 87% (4, 5). Obecnie coraz częściej zakażenia wywołane przez B. pertussis są rozpoznawane u młodzieży i dorosłych, wbrew powszechnemu mniemaniu o 100% zabezpieczeniu poprzez szczepienia ochronne (6).

W Polsce masowe szczepienia ochronne przeciw krztuścowi wprowadzono w 1960 roku. Zastosowano szczepionkę komórkową (cP) w skojarzeniu ze szczepionką błoniczą i tężcową (DTP). Szczepionka ta jest podawana w Polsce u dzieci w czterech dawkach (2, 3-4, 5,16-18 miesiąc życia), według danych PZH szczepienia podstawowe przeciw krztuścowi są realizowane u około 95-98% dzieci (8). Szczepienia stosowane przez okres prawie 40 lat pozwoliły na osiągnięcie w Polsce korzystnej sytuacji epidemiologicznej. Do 1990 roku odnotowywano około 200-300 zachorowań na krztusiec rocznie, wskaźniki zachorowalności były znacznie niższe od założonych przez Światową Organizację Zdrowia. Wydaje się jednak, że na skutek braku jednoznacznie przyjętej definicji klinicznego rozpoznania krztuśca, która pozwalałaby na rozpoznanie z wysokim prawdopodobieństwem tego zakażenia wyłącznie na podstawie objawów klinicznych, niedoskonałości serologicznych markerów zakażenia oraz wobec praktycznie niedostępnej diagnostyki mikrobiologicznej w kierunku krztuśca, oficjalnie zgłaszane w Polsce przypadki stanowiły tylko niewielką część rzeczywistej liczby zachorowań. Większość przypadków prawdopodobnie leczona była empirycznie antybiotykami bez uzyskania mikrobiologicznego ani serologicznego potwierdzenia zakażenia. W wielu ośrodkach odstąpiono od rutynowego badania mikrobiologicznego w kierunku krztuśca ze względu na niewielką ilość badań oraz ich wysokie koszty i dużą pracochłonność.

Od początku lat 90. nastąpił w Polsce powolny, ale stały wzrost liczby zachorowań na krztusiec, największą liczbę przypadków zarejestrowano w 1997 roku (2092) i 1998 (2800), a zapadalność wzrosła do 5 przypadków na 100 000 mieszkańców co odpowiada poziomowi sprzed 20 lat (7, 8). Większość przypadków jest jednak potwierdzona tylko serologicznie bez izolacji drobnoustroju z dróg oddechowych (dane niepublikowane, dr Nowak, Sanepid, Warszawa).

W populacji osób chorych na krztusiec zaobserwowano zmiany w rozkładzie wieku, w latach 60. szczyt zachorowań był obserwowany u dzieci młodszych w wieku 1-4 lat

To jest tylko fragment artykułu. Aby przeczytać całość, przejdź do Czytelni medycznej.