Aleksander Sołżenicyn (1918-2008) był rosyjskim pisarzem, eseistą i historykiem, który odegrał kluczową rolę w ujawnianiu zbrodni stalinowskiego reżimu. Urodził się w Kisłowodzku, a młodość spędził w Rostowie nad Donem, gdzie ukończył studia matematyczne. W czasie II wojny światowej służył w Armii Czerwonej jako oficer artylerii. W 1945 roku Sołżenicyna aresztowano za krytyczne uwagi pod adresem Stalina w prywatnej korespondencji. Skazano go na osiem lat łagrów. I jak się po latach okazało, życie i twórczość Aleksandra Sołżenicyna to była ciągła walka o ideały i prawdę. Ileż determinacji musiał mieć w sobie ten człowiek, który pokonał tak wiele życiowych przeszkód, by stać się sławnym pisarzem!
Pierwsza publikacja
Pierwsza publikacja Aleksandra Sołżenicyna Jeden dzień Iwana Denisowicza (1962) była przełomowym dziełem w literaturze radzieckiej tamtych czasów. Jest to opowieść o jednym dniu życia więźnia w stalinowskim obozie pracy. Nawiasem mówiąc, autor oparł fabułę na własnych doświadczeniach. Publikacja tego opowiadania była możliwa dzięki „odwilży” po śmierci Stalina, którą zapoczątkował w 1956 roku jego następca Nikita Chruszczow. Jednak wkrótce potem autor popadł w niełaskę władz i zakazano publikacji jego dzieł.
Przełomowe dzieło i Nagroda Nobla
Bez wątpienia najważniejszym osiągnięciem literackim Sołżenicyna jest monumentalny cykl Archipelag GUŁag. To trzytomowe dzieło ukazało się na Zachodzie w latach 1973-1975. Zawiera ono szczegółowy opis systemu obozów pracy i represji, oparty na relacjach świadków, dokumentach oraz osobistych doświadczeniach autora. Dzieło to miało ogromny wpływ na zachodnią opinię publiczną i nie spodobało się ówczesnym władzom Związku Radzieckiego.
W 1970 roku Sołżenicyn otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury, ale pisarzowi nie wydano paszportu i nie mógł jej odebrać. Natomiast w 1974 roku, po skonfiskowaniu przez KGB manuskryptów Archipelagu GUŁag, Sołżenicyna pozbawiono obywatelstwa i wydalono go z kraju. W konsekwencji kolejne dwie dekady pisarz spędził na wygnaniu, głównie w Stanach Zjednoczonych. Ostatecznie po rozpadzie ZSRR wrócił do Rosji w 1994 roku, gdzie kontynuował działalność literacką i publicystyczną.
Życie i twórczość Aleksandra Sołżenicyna zmusza do refleksji
Życie i twórczość Aleksandra Sołżenicyna to nie tylko świadectwo totalitaryzmu, ale też głęboka refleksja nad moralnością i ludzkim losem. Jego dzieła, choć pełne krytyki wobec budowy komunizmu, dotykają także uniwersalnych kwestii dotyczące ludzkiej natury. Dzięki swej niezłomnej postawie oraz talentowi literackiemu Sołżenicyn pozostaje jednym z najwybitniejszych i najciekawszych pisarzy XX wieku.
(PK)