Ocena poziomu wybranych metaloproteinaz i ich tkankowego inhibitora w ziarniniakach okołowierzchołkowych u pacjentów leczonych immunosupresyjnie

Patologia tkanek okołowierzchołkowych jest jednym z częstszych problemów klinicznych, z którym spotyka się lekarz stomatolog. Ze względu na swe powszechne występowanie poświecono temu zagadnieniu wiele opracowań.

Powstała teoria tłumacząca powstawanie ziarniniaków okołowierzchołkowych z komórek nabłonkowych Malasseza, które to pozostają w okolicy korzenia zęba na skutek niepełnego zaniku narządu szkliwotwórczego. Funkcjonują one w formie nieaktywnej nawet przez wiele lat. Dopiero stymulowane czynnikiem zakaźnym lub urazem ulegają licznym podziałom i biorą aktywny udział w tworzeniu ziarniniaka okołowierzchołkowego i następnie zapalnej torbieli korzeniowej. Zmienna częstość występowania oraz dynamika tworzenia i narastania zmian o tym charakterze wskazuje jednak na rolę jeszcze innych czynników w etiopatogenezie ziarniniaków okołowierzchołkowych (1-3).

Obecnie znane i stosowane są zarówno zachowawcze jak i chirurgiczne procedury kliniczne mające na celu wyleczenie okołowierzchołkowego procesu zapalnego. Niestety pomimo starannego postępowania ze strony lekarza oraz zastosowania wskazań ze strony pacjenta, leczenie to nie zawsze kończy się powodzeniem. Ponadto szczególną trudność może sprawiać leczenie pacjentów z upośledzonym układem odpornościowym, np. na skutek przyjmowanych leków (4-7).

Czas regresji zmian leczonych metodą zachowawczą, jak również proces naprawczy obserwowany po zabiegach resekcji wierzchołka korzenia zęba z jednoczasowym wyłuszczeniem zmian okołowierzchołkowych są osobniczo zmienne, co sugeruje wpływ dodatkowych, nieopisanych dotychczas czynników regulacyjnych w tym procesie (3, 8). W ostatnich latach wiele miejsca w literaturze poświęca się grupie enzymów proteolitycznych, zwanych metaloproteinazami, zaangażowanych zarówno w proces przebudowy tkanek jak i ich degradacji.

Metaloproteinazy są rodziną genetycznie zróżnicowanych, ale strukturalnie podobnych proteaz, biorących udział w degradacji niemal wszystkich komponentów macierzy zewnątrzkomórkowej (ECM, extracellular matrix) i błony podstawnej. MMPs biorą udział zarówno w procesach fizjologicznych, związanych z rozwojem i przebudową tkanek, np. wyrzynaniem zębów, jak i procesach patologicznych, np. zapalenie przyzębia, reumatoidalne zapalenie stawów (9-15). Do ich zwiększonej ekspresji dochodzi w ścianach torbieli zębopochodnych i ziarninie okołowierzchołkowej (16-18). Oprócz metaloproteinaz w tkankach występują również ich naturalne inhibitory. Tkankowe inhibitory metaloproteinaz (TIMPs) są zdolne do hamowania wszystkich aktywnych metaloproteinaz poprzez blokowanie aktywnej domeny MMP. Mogą również zapobiegać aktywacji latentnych form MMPs (9-11, 19, 20).

Celem pracy była ocena poziomu ekspresji metaloproteinaz: MMP-1, MMP-2 i MMP-3 oraz tkankowego inhibitora metaloproteinaz TIMP-1 w ziarniniakach okołowierzchołkowych u pacjentów poddanych długotrwałej terapii immunosupresyjnej, po przeszczepieniu nerki w porównaniu z pacjentami bez chorób ogólnoustrojowych, nigdy nie leczonych lekami immunosupresyjnymi.

Badania przeprowadzono wśród pacjentów leczonych w Zakładzie Chirurgii Stomatologicznej IS WUM. Do badania kwalifikowano osoby, u których potwierdzono badaniem radiologicznym obecność ognisk przewlekłego zapalenia tkanek okołowierzchołkowych o charakterze ziarniniaka. Pacjenci byli poddawani leczeniu chirurgicznemu w postaci ekstrakcji zęba przyczynowego lub resekcji wierzchołka korzenia zęba z wyłuszczeniem ziarniniaka w zależności od wskazań klinicznych. Materiał pobierano do badań histologicznych oraz immunohistochemicznych. Opieka około- i pozabiegowa prowadzona była według standardów klinicznych zgodnie z rozpoznaniem.

Ogółem badaniu poddano 27 osób, w tym 18 mężczyzn i 9 kobiet w wieku od 23 do 67 lat. Średnia wieku wynosiła 47,3 lat. Stworzono dwie grupy badanych pacjentów.

Grupa I to osoby bez chorób ogólnoustrojowych.

Grupa II to pacjenci leczeni przewlekle immunosupresyjnie, po przeszczepieniu nerki. Czas leczenia immunosupresyjnego wahał się od 6 do 55 miesięcy, średnio wynosząc 19,5 miesiąca. Pacjenci ci otrzymywali leczenie skojarzone: cyklosporyna, mykofenolan mofetylu (MMF), glikokortykosteroidy lub cyklosporyna, azatiopryna, glikokortykosteroidy.

Grupa I liczyła 18, zaś grupa II 9 pacjentów.

Wielkość zdiagnozowanych ziarniniaków mierzona ich średnicą wahała się od 2,8 do 4,9 mm. Pomiarów dokonano na zębowych zdjęciach radiologicznych wykonanych metodą kąta prostego. Pobrane po ekstrakcji zęba lub resekcji wierzchołka tkanki ziarniniaków okołowierzchołkowych utrwalono w 10% roztworze paraformaldehydu, a następnie zatopiono w bloczkach parafinowych. Na skrawkach seryjnych parafinowych o grubości 7 mm w celu uwidocznienia ekspresji metaloproteinaz (MMPs) i TIMP użyto króliczych przeciwciał poliklonalnych Chemicon Starter Kits: anty TIMP-1, MMP-1, anty MMP-2 oraz anty MMP-3. Prepara

To jest tylko fragment artykułu. Aby przeczytać całość, przejdź do Czytelni medycznej.