WpÅ‚yw czynników ryzyka na choroby przyzÄ™bia – przeglÄ…d literatury

Choroba przyzębia jest wynikiem zachwiania dynamicznej równowagi pomiędzy biofilmem nazębnym a zdolnościami obronnymi gospodarza. W roku 1996 prof. Genco w Journal of Periodontology opublikował pracę, w której wyszczególnił konkretne stany bądź sytuacje kliniczne, sprzyjające obniżeniu potencjału immunologicznego. Czynniki te, w zależności od tego, czy są od nas niezależne, czy też mamy na nie wpływ, nazwał determinantami bądź czynnikami ryzyka. Do wyznaczników zaliczone zostały: wiek, płeć, rasa, status socjalno-ekonomiczny i czynnik genetyczny, do czynników ryzyka włączono: mikroflorę płytki nazębnej, palenie tytoniu, cukrzycę, osteoporozę, stres i inne choroby ogólne wpływające na odporność immunologiczną (1). W 1996 roku Amerykańska Akademia Periodontologiczna ogłosiła oficjalną opinię na temat czynników ryzyka chorób przyzębia. Zgodnie z tym dokumentem, możemy używać czterech terminów:

– czynniki ryzyka, jako czynniki Å›rodowiskowe, biologiczne lub behawioralne, bÄ™dÄ…ce integralnÄ… częściÄ… Å‚aÅ„cucha przyczynowo-skutkowego choroby, których obecność bezpoÅ›rednio zwiÄ™ksza prawdopodobieÅ„stwo jej wystÄ…pienia, a brak lub eliminacja prawdopodobieÅ„stwo to zmniejszajÄ…;

– wskaźniki ryzyka, jako prawdopodobne czynniki ryzyka, stwierdzane w badaniach porównawczych dwóch grup (z ang. cross-sectional studies), jednak nie potwierdzonych badaniami dÅ‚ugofalowymi w jednej grupie (z ang. longitudinal studies);

– predyktory ryzyka, jako czynniki pozwalajÄ…ce na kwalifikowanie pacjenta do okreÅ›lonej grupy ryzyka, ale nie bÄ™dÄ…ce wskazaniem do interwencji terapeutycznej. Nie sÄ… wiÄ™c częściÄ… Å‚aÅ„cucha przyczynowo-skutkowego;

– czynniki prognostyczne, jako czynniki Å›rodowiskowe, biologiczne lub behawioralne, których obecność bezpoÅ›rednio wpÅ‚ywa na powodzenie wdrożonej terapii przyzÄ™bia (2).

Zgodnie z przyjętą przez AAP definicją wiek, płeć, rasa, status społeczny i czynnik genetyczny będą zaliczone do predyktorów ryzyka, i mogą być szczególnie pomocne w racjonalizacji profilaktyki chorób przyzębia, jako podstawa zaszeregowania pacjentów do konkretnych grup dyspanseryjnych. Zgodnie z przyjętą definicją nie będą mogły być zaliczone do czynników ryzyka (ewentualnie w trakcie występowania choroby do wskaźników, gdyż nie podlegają modyfikacji i nie można rozstrzygnąć o pozytywnym efekcie ich eliminacji. Czynniki ryzyka muszą być identyfikowane na podstawie obserwacji długoczasowej pacjentów chorych. W pracy zostaną omówione czynniki ryzyka, których rola jest często dyskutowana w piśmiennictwie.

Jednym z podstawowych czynników ryzyka jest niekorzystny skład biofilmu. W wyniku zaniedbań higienicznych, ewentualnego zaistnienia dodatkowych czynników miejscowych ułatwiających akumulację płytki bakteryjnej, dochodzi do jego różnicowania i dojrzewania. Skład i dojrzewanie biofilmu były przedmiotem badań periodontologów od zarania tej dyscypliny stomatologicznej. W świetle doniesień ostatnich lat, zidentyfikowanych jest ponad 600 gatunków bakterii zasiedlających płytkę nazębną, i niemal pewne jest, że kolejne zostaną oznaczone w niedalekiej przyszłości (3). Wykazano, że przynajmniej kilka z nich pełni kluczową rolę w procesie zapalnym toczącym się w przyzębiu. Należą one do kompleksów zielonego i czerwonego, powiązanych odpowiednio z agresywnym i przewlekłym zapaleniem przyzębia. Winkelhoff i wsp. porównywali skład płytki bakteryjnej u 94 osób ze zdrowym przyzębiem lub z zapaleniem dziąseł i u 116 pacjentów ze średnim lub ciężkim zapaleniem przyzębia (średnia wieku 42,4 lat). W grupie badanej oceniano skład mikroflory kieszonki przyzębnej objętej najbardziej zaawansowanym procesem chorobowy. W grupie kontrolnej pobierano wymaz z kieszonki zęba trzonowego. Oceniano również standardowe parametry kliniczne stanu przyzębia. W wyniku analizy ilorazu szans (Odds ratio. wykazano, że patogenami najsilniej powiązanymi z zapaleniem przyzębia są P. gingivalis i T. forsythia (OR wynoszące odpowiednio 12,3 i 10,4). Kolejnymi bakteriami występującymi częściej w grupie badanej były P. micros (OR=7,7. i A. actinomycetemcomitans (OR=3,1). Wszystkie badane bakterie (oprócz już wymienionych P. intermedia i F. nucleatum. występowały w wyższych mianach w grupie badanej, ale tylko w przypadku T. forsythia wykazano statystyczną znamienność (P <0,001) (4). Stosunkowo niski OR dla A. actinomycetemcomitans prawdopodobnie wynikał z faktu, że jest to bakteria powiązana przede wszystkim z agresywnym zapaleniem przyzębia, na które cierpią zwłaszcza ludzie młodzi (1, 5).

Celem fazy wstÄ™pnej leczenia przyzÄ™bia jest skuteczna eliminacja pÅ‚ytki i minimalizacja czynników sprzyjajÄ…cych jej odkÅ‚adaniu. W wyniku profesjonalnego usuniÄ™cia zÅ‚ogów nazÄ™bnych można uzyskać znaczÄ…cÄ… redukcjÄ™ (przy sprzyjajÄ…cych warunkach miejscowych eliminacjÄ™) niemal wszystkich wspomnianych patogenów bakteryjnych (6). WyjÄ…tkiem sÄ… A. actinomycetemcomitans i P. gingivalis, które posiadajÄ… zdolność przenikania do tkanek miÄ™kkich. Jednakże leczenie chirurgiczne również nie prowadzi do eliminacji drobnoustrojów. Dopiero poÅ‚Ä

To jest tylko fragment artykułu. Aby przeczytać całość, przejdź do Czytelni medycznej.