Osteoporoza w niektórych zapalnych chorobach stawów

Prawidłowa tkanka kostna wbrew pozorom charakteryzuje się dynamicznym metabolizmem. Na powierzchni beleczek kostnych w sposób ciągły zachodzą procesy kościotworzenia i resorpcji. Ich wzajemna równowaga wyznacza poszczególne etapy rozwoju całkowitej masy kostnej tzn. stopniowego wzrostu, konsolidacji ze stopniowym osiągnięciem szczytowej masy kostnej a następnie nieuchronnego zaniku. Fizjologiczny zanik tkanki kostnej wynosi ok. 0,5-1% rocznie ze znacznym nasileniem u kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Przebudowa kości regulowana jest aktywnością wielu czynników stymulujących tworzenie bądź nasilających resorpcję. Są to czynniki zarówno o charakterze hormonalnym jak i lokalnym, mogące działać pośrednio lub bezpośrednio, występujące w stanach fizjologii i/lub patologii (5). Część z nich zestawiono w tabeli 1. Osteoporoza rozwija się w przypadku zachwiania równowagi pomiędzy nimi z przewagą czynników stymulujących resorpcję. Według obowiązującej definicji zrzeszotnienie czyli osteoporoza jest układową chorobą kośćca cechującą się niską masą kostną i nieprawidłową budową mikroskopową, czego konsekwencją jest ich nadmierna kruchość i podatność na złamania.

U osób z przewlekłymi zapalnymi chorobami stawów mamy do czynienia z kilkoma typami zrzeszotnienia kości. Chorzy dotknięci reumatoidalnym zapaleniem stawów (r.z.s.), zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa (z.z.s.k.), toczniem rumieniowatym układowym (t.r.u.), nie są chronieni przed inwolucyjnymi typami osteoporozy (pomenopauzalna i starcza). Dodatkowo może rozwinąć się osteoporoza wtórna ? uogólniona lub miejscowa. W przebiegu r.z.s. ograniczone odwapnienie przynasadowe paliczków i kości śródręcza należy do obrazu klinicznego i wykorzystywane jest we wczesnej diagnostyce radiologicznej. Występowanie osteoporozy miejscowej jest łączone z przewlekłym procesem zapalnym tkanek okołostawowych. Wyrazem odczynu immunologicznego jest aktywacja i proliferacja limfocytów T, pobudzenie limfocytów B z wytwarzaniem immunoglobulin a następnie kompleksów immunologicznych, produkcja aktywnych cytokin, wzbudzenie metaboliczne fagocytów (26, 36).

Pierwotnym miejscem opisanego procesu zapalnego jest błona maziowa, by następnie w miarę trwania schorzenia przyjąć charakter ogólnoustrojowy. Długotrwały proces zapalny stwarza istotne zagrożenie dla prawidłowego metabolizmu kostnego. Główną rolę przypisuje się aktywnym cytokinom. Wytwarzana przez makrofagi oraz monocyty interleukina-1 powoduje wzrost rekrutacji osteoklastów i jednocześnie nasila wytwarzanie PGE-2. Dodatkowo hamuje syntezę kolagenu w osteoblastach. Interleukina-6 aktywuje osteoklasty i prawdopodobnie wzmaga rekrutację komórek kościogubnych. Silnym stymulatorem resorpcji jest TNF-alfa. Aktywuje osteoklasty oraz zwiększa wytwarzanie IL-1. Wspólnie z IL-1 poprzez prezentację fragmentu AP-1, wzmaga ekspresję genów dla kolagenazy i stromelizyny.

Silne działanie osteopenizujące posiada również PGE-2 i interferon-gamma, który dodatkowo zwiększa lokalną syntezę aktywnej witaminy D. Ponadto negatywnie na metabolizm kostny ? poprzez stymulację osteoklastów ? wpływają wolne rodniki tlenowe. Wyzwalane są w procesie fagocytozy zachodzącej w jamie stawowej. Jednocześnie dochodzi do zakwaszenia środowiska i uwolnienia enzymów lizosomalnych, co potęguje niszczenie struktur stawowych. Całość procesu doprowadza do przewagi opisanych stymulatorów resorpcji nad ochronnym działaniem kalcytoniny, hormonów płciowych, IGF-1, TGF-beta. W konsekwencji rozwija się osteoporoza miejscowa (1, 6, 26, 33, 36).

W miarę trwania schorzenia pojawia się jednak osteoporoza uogólniona, której patogeneza budzi nadal sporo wątpliwości. Do tej pory nie wyjaśniono czy osteoporoza jest kolejnym objawem r.z.s., z.z.s.k. lub t.r.u., czy też jest wynikiem stosowanego leczenia i upośledzonej sprawności ruchowej chorych. Jak sugerują wyniki badań biochemicznych i histologicznych w przebiegu r.z.s. dochodzi przede wszystkim do nasilenia resorpcji niż upośledzenia kościotworzenia. Wydalanie pirydynoliny i dezoksypirydynoliny znacznie wzrasta w aktywnych postaciach r.z.s. Koreluje ze wzrostem stężenia białka C-reaktywnego w surowicy i ze zmianami w gęstości mineralnej kości (BMD). Jednocześnie wykazano podwyższone osoczowe stężenie IL-1 i IL-6 (15). W badaniach Ferraciolego obserwowano gwałtowną utratę masy kostnej wśród chorych z wczesnym aktywnym r.z.s. Opanowani

To jest tylko fragment artykułu. Aby przeczytać całość, przejdź do Czytelni medycznej.